قرآن به عنوان کتابی آسمانی، در طی قرن‌ها موضوعات مختلفی از جمله مباحث علمی را مورد اشاره قرار داده است.
یکی از موضوعات جذاب و علمی که قرآن به آن پرداخته، قوانین حرکت و فیزیک است.
اگرچه قرآن کتابی دینی و اخلاقی است، اما در بسیاری از آیات خود به نحوی اشاره به پدیده‌های طبیعی کرده که می‌توان از دیدگاه علمی نیز به آن‌ها نگاه کرد.
در این مقاله قصد داریم برخی از این آیات را بررسی کنیم و ببینیم چگونه قرآن به قوانین حرکت و فیزیک اشاره داشته است.
حرکت اجسام در آسمان و زمین
یکی از قوانینی که قرآن به آن اشاره می‌کند، حرکت اجرام آسمانی است.
در آیه 88 سوره نمل، به حرکت کوه‌ها اشاره شده است :
“وَتَرَى الْجِبَالَ تَحْسَبُهَا جَامِدَةً وَهِيَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ ۚ صُنْعَ اللَّهِ الَّذِي أَتْقَنَ كُلَّ شَيْءٍ ۚ إِنَّهُ خَبِيرٌ بِمَا تَفْعَلُونَ”
این آیه بیان می‌کند که کوه‌ها به ظاهر ثابت به نظر می‌رسند اما در حقیقت مانند ابرها حرکت می‌کنند.
این اشاره به حرکتی دائمی در زمین و اجرام آسمانی می‌تواند با مفهوم حرکت پوسته‌های زمین و همچنین حرکت کره زمین در مدار خود تطابق داشته باشد.
حرکت کرات آسمانی و نظم کیهانی
در سوره یس، آیه 40، قرآن به حرکت خورشید و ماه اشاره می‌کند :
“لَا الشَّمْسُ یَنبَغِی لَهَا أَن تُدرِکَ القَمَرَ وَلَا الَّیلُ سَابِقُ النَّهَارِ وَکُلُّ فِی فَلَکٍ یَسبَحُونَ”
این آیه به نظم حرکتی خورشید و ماه در کهکشان اشاره دارد. طبق این آیه، هر یک از اجرام آسمانی در مسیر خاص خود حرکت می‌کنند و هیچ یک دیگری را پیشی نمی‌گیرد. این نظم دقیق در آفرینش جهان نشان‌دهنده توجه قرآن به قوانین فیزیکی حرکت اجسام آسمانی است.
مطلب مفید : تأثیر زبان عربی بر تفسیر قرآن
مفهوم جاذبه در قرآن
یکی دیگر از مفاهیمی که به نوعی می‌توان آن را از قرآن برداشت کرد، مفهوم جاذبه است.
در آیه 12 سوره رعد آمده است :
“اللَّهُ الَّذِي رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا”
این آیه به “بالا بردن آسمان‌ها بدون ستون” اشاره می‌کند.
اگرچه جاذبه به طور مستقیم ذکر نشده است، اما اشاره به ستون‌های نامرئی می‌تواند نوعی اشاره به نیروهایی باشد که اجسام را در مدارهای خود حفظ می‌کنند، همانند نیروی جاذبه که اجرام آسمانی را در مدارهای خود نگاه می‌دارد.
قوانین حرکت در اجسام و سیارات
در سوره ذاریات آیه 7 نیز به نظم کیهانی اشاره شده است :
“وَالسَّمَاءِ ذَاتِ الْحُبُكِ”
واژه “حبک” به معنای راه‌های محکم و درهم تنیده است که به نوعی می‌تواند به مسیرهای حرکت سیارات و کهکشان‌ها اشاره کند.
این مفهوم به طور ضمنی با مفهوم مدارها و مسیرهای کیهانی که در علم فیزیک به آن اشاره شده، همخوانی دارد.
چرخه‌های طبیعی و حرکت سیال‌ها
قرآن نه تنها به حرکت اجسام آسمانی، بلکه به چرخه‌های طبیعی و حرکت سیالات نیز اشاره کرده است.
در آیه 21 سوره نور آمده است :
“أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُزْجِی سَحَابًا ثُمَّ یُؤَلِّفُ بَیْنَهُ ثُمَّ یَجْعَلُهُ رُکَامًا فَتَرَی الوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ خِلاَلِهِ”
این آیه به فرآیند تشکیل ابرها و بارش باران اشاره دارد که از دیدگاه فیزیکی به چرخه‌های آب و حرکت سیالات باز می‌گردد.
شکل‌گیری ابرها، تراکم آن‌ها و بارش باران می‌تواند به قوانین ترمودینامیک و فیزیک حرکت سیالات مرتبط باشد.
مطلب مفید : آیات سجده دار در قرآن کریم
انرژی و تغییر حالات مواد
یکی دیگر از جنبه‌های فیزیکی در قرآن، اشاره به انرژی و تغییر حالات مواد است.
در آیه 40 سوره نور، به تاریکی و روشنایی اشاره شده است :
“أَوْ كَظُلُمَاتٍ فِي بَحْرٍ لُّجِّيٍّ يَغْشَاهُ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ مَوْجٌ مِّن فَوْقِهِ سَحَابٌ ۚ ظُلُمَاتٌ بَعْضُهَا فَوْقَ بَعْضٍ ۚ إِذَا أَخْرَجَ يَدَهُ لَمْ يَكَدْ يَرَاهَا ۗ وَمَن لَّمْ يَجْعَلِ اللَّهُ لَهُ نُورًا فَمَا لَهُ مِن نُّورٍ”
این آیه به پدیده‌هایی چون نور و تاریکی و تأثیر آن بر دید اشاره دارد. مفهوم نور در فیزیک به امواج الکترومغناطیسی و سرعت نور باز می‌گردد که از قوانین اساسی فیزیک است.
نتیجه‌گیری
در نهایت، با بررسی آیات مختلف قرآن می‌توان دید که این کتاب الهی به شیوه‌ای بسیار جالب به قوانین طبیعی و حرکت اشاره کرده است.
اگرچه قرآن به عنوان کتابی دینی نازل شده، اما این اشارات علمی به نوعی نشانه‌ای از تطابق با یافته‌های مدرن در علم فیزیک است.
البته، قرآن به صورت مستقیم به توضیحات علمی نمی‌پردازد، بلکه از زبان تمثیل و اشاره استفاده می‌کند که با تفکر و تدبر بیشتر می‌توان به جنبه‌های علمی آن پی برد.